تاريخ واقعى تولد و درگذشت عمر خیام در ١٠٢ سالگى (٥١٧-٤١٢ ﻫ ق يا ٥٠٢-٤٠٠ ﻫ ش يا ١١٢٣-١٠٢١ م) كشف و بازتأييد شد، هزاره تولد و نهمين سده درگذشت او قريب الوقوع اند

BOSTON, MASSACHUSETTS, USA, April 27, 2021 /EINPresswire.com/ -- كتاب ٢ از مجموعه ى دوازده جلدى «پيام شناسىِ رباعیات در انديشه جامعه شناختى ذره-موجى» با عنوان «هزاره خيامى: گزارش كشف تاريخ واقعى تولد و درگذشت عمر خيام (١١٢٣-١٠٢١ ميلادى)» در ١١ خرداد ١٤٠٠ توسط پژوهشكده خيام از آمريكا انتشار مى يابد. هر کتاب به طور مستقل قابل مطالعه است، اگرچه به عنوان بخشی از کلِ مجموعه بهتر درک خواهد شد. اين مجموعه بدليل ابعاد پژوهش و گزارش آن و محدوديات زمانى نويسنده در آغاز به زبان انگليسى منتشر مى گردد. اميد است كه در نخستين فرصت به زبان فارسى ترجمه شود. كتاب دوم اين مجموعه با كتاب هاى اول و سوم آن همزمان انتشار مى يابند.

هدف دكتر تمجيدى در کتاب دوم، پى ريزىِ بنيان مهمى براى پيشبرد اهداف مجموعه است و آن پاسخگويى به سؤالات تاكنون حل نشده پیرامون تاریخ تولد و درگذشت عمر خیام مى باشد. بدين منظور وى به بازنگرىِ انتقادی شیوه ای که طالع تولد عمر خیام (آن گونه که در «تتمة صوان الحكمة» اثر ظهیرالدین ابوالحسن بیهقی گزارش شده است) توسط سوامی گویندا تيرتها در كتابش «شهد لطف: زندگی و آثار عمر خیام» (١٩٤١) انجام گرفت مى پردازد. در اين بازبينىِ دقيق برای تعیین تاریخ تولد خیام، دكتر تمجيدى اشتباهاتى جدی و بى دقتى هايی مهم کشف می کند که مانع از رسیدن تيرتها (و از آن زمان، سایر محققانى كه کم و بیش نتایج او را مسلم دانسته اند) به تاریخى قابل اطمینان برای تولد خیام شد بطورى كه اشتباهاتش مطالعات خیامی را ده ها سال به سردرگمی در مورد زندگی و آثار خیام دچار ساخت. دكتر تمجيدى سپس تلاش موفقيت آميز خود براى کشف تاریخ واقعی تولد خیام را برای نخستين بار در این کتاب مفصلاً شرح مى دهد، یافته ای که مطالعات خیامی قرن ها از آن محروم بود و مسلماً مى بايد انقلابی در خيامى پژوهى در دهه های آینده به ارمغان آورد.

نويسنده سپس توجه خود را به تعیین قطعی تاریخ صحيح درگذشت عمر خیام معطوف می کند. با انجام تحلیلی عمیق و تودرتو از «تتمة صوان الحكمة» بیهقی، «میزان الحکمة» عبدالرحمن خازنی، «چهار مقاله» نظامی عروضی و «طربخانه» یار احمد رشیدی تبریزی، در ارتباط با ساير متون، وى موفق می شود نه تنها سال ، فصل ، ماه، و روز، بلکه حتی محتمل ترین زمان روز درگذشت خيام را تعيين كند، با روشی قابل اعتماد و متن استوار بطورى كه بر اساس آن مى توان با اطمينان گفت عمر خيام صد و دو سال خورشیدی عمر كرد و در آستانه سالگرد تولدش “دايره ى آمدن و رفتنش” را بست.

از ديد پژوهشگر، «… تنها و تنها يك زمان بین سالهای ١٠١٨ و ١٠٥٥ میلادی وجود داشت که به طور قطعی تمام الزامات طالع گزارش شده ى خیام را برآورده می کرد … این تاریخ در تقویم گريگورى ١٠ ژوئن ١٠٢١ میلادی هنگام طلوع آفتاب نیشابور بود، دقيقاً چهار دقيقه هنگام طلوع خورشید از ٤:٤٣:٥٦ تا ٤:٤٧:٥٥ سحرگاهان.» وى همچنين مى نويسد: «… نیازی نیست برای تعیین تاریخ دقیق درگذشت عمر خيام ترفند نامعقولانه ى “دوازدهم محرم” را از تاریخى كه حتى اشتباهاً نه براى درگذشت وى بلكه باز اشتباهاً براى زمان تولدش از جانب يار احمد رشيدى تبريزى در طربخانه اعلام شده بود قرض کنیم، آن هم براى ستاره شناس و تقويم نگار نابغه اى كه عمر خيام بود. خيام سزاوار بهتر از اين است. یافته های جديد می تواند فرصت تعیین تاریخ قابل اعتمادى متن استوار براى تاریخ درگذشت وی فراهم کند، تاریخی که “دايره ى آمدن و رفتن” زندگی او را با درگذشت وى در روز تولدش مى بندد. تاریخ درگذشت وی به شرح زیر است: ١٠ ژوئن ١١٢٣ میلادی (گريگورى) در گذار از نيمه شب ١٩ خرداد به سحرگاهان ٢٠ خرداد ٥٠٢ هجرى شمسى.»

به نظر نويسنده، اكنون ديگر دری مهم و جديد برای مطالعات خیامی برای درک زندگی و آثار عمر خیام باز شده است. این کشف مسلماً هر آنچه از هنگام تولد خیام در هزاره ى گذشته درباره او دانسته ايم دگرگون خواهد ساخت و اطلاعات جدیدی در مورد او به ارمغان خواهد آورد، شامل هر آنچه وى می خواست آشكار يا نهان از طريق آثار فشرده اش براى بشريت به يادگار گذارد. ما اکنون در مطالعات خیامی وارد سرزمينى کاملاً جدید و نامكشوفه شده ایم.

تولد عمر خيام در ٢٠ خرداد ٤٠٠ هجرى شمسى برابر با ١٠ ژوئن ١٠٢١ ميلادى گريگورى يا ١٩ صفر سال ٤١٢ هجرى قمرى هنگام طلوع آفتاب نيشابور رخ داد. همچنين، دايره ى وجود وى در پايان ١٠٢ سالگى وى در آستانه روز تولدش ٢٠ خرداد ٥٠٢ هجرى شمسى (برابر با ١٠ ژوئن ١١٢٣ ميلادى گريگورى) يعنى در ٦ ربيع الثانى سال ٥١٧ هجرى قمرى بسته شد.

شگفت اين است که این اکتشافاتِ بهنگام زمانی صورت مى گيرد که ما به اولین هزاره شمسی تاریخ واقعى تولد عمر خیام و به نهمین سده ى خورشيدى درگذشت وى نزدیک می شویم.
————————————
آنم كه پديد گشتم از قدرت تو
صد ساله شدم بناز در نعمت تو
صد سال به امتحان گنه خواهم كرد
يا جرم منست بيش يا رحمت تو
عمر خيام
————————————
درباره پژوهشگر: دكتر محمدحسين (بهروز) تمجيدى مدیر بنیانگذار اكسير: مرکز عمر خیام براى پژوهش يكپارچه در آرمانشهر، عرفان و علم (عرفانشهرسازى) مى باشد كه در سال ٢٠٠٢ (١٣٨١) در آمريكا تأسيس شد. وى همچنين ویراستار نشريه ى آن، «انسان معمارى: گاهنامه جامعه شناسیِ خودآگاهى» است که از سال ٢٠٠٢ به عنوان ساختارى براى پيشبرد تحقیقات، تدريس و انتشارات مستقل وی خدمت کرده است. او دانشیار سابق جامعه شناسی در زمينه ى نظریه پردازى اجتماعی در دانشگاه ماساچوست در بوستون است و در دانشگاههاى ايالتى نيويورك در بينگهمتون و اونيانتا نيز تدریس جامعه شناسی نموده است. وى مدارك دکترا و کارشناسی ارشد خود را در جامعه شناسی همراه با گواهی تحصیلات تکمیلی در مطالعات خاورمیانه از دانشگاه بینگهمتون در سال ٢٠٠٢ در آمريكا دريافت نمود. مدرك كارشناسى وى در رشته ى معماری از دانشگاه كاليفرنيا در بركلى مى باشد كه وى آنرا در سال ١٩٨٢ ميلاد اخذ كرد. با توجه به تعهدات پژوهشى با مهلت های فوری، و ترجیح ارتباط کتبی و عدم امكان مصاحبه شفاهى. تنها با ایمیل می توانید با نویسنده تماس بگيريد. هر چه گفتنى است در آثار كتبى نويسنده بيان شده است.

Mohammad H. (Behrooz) Tamdgidi
OKCIR: Omar Khayyam Center for Integrative Research
pressrelease@okcir.com