There were 1,101 press releases posted in the last 24 hours and 400,684 in the last 365 days.

TEUTEUGA O LE POLOAIGA O FAALAVELAVE FA’AFUASE’I MO LE CORONAVIRUS, (KOVITI-19) – 1 Me 2020

SAMOA, May 1 - OFISA O LE SO’OUPU; Ua toe faaopoopo le fa (4) vaiaso e faaauau ai le faamamaluina ole Poloaiga mo Faalavelave Tutupu Faafuasei mo le KOVITI 19 e pei ona faamaonia e le Kapeneta ma faatulafonoina e le Ao Mamalu ole Malo Tuimaleali’ifano Va’aletoa Sualauvi II ile afiafi nei.

Peitai ua faamaonia foi ele Kapeneta nisi o teuteuga e tatau ona usitaia se ia aulia le Aso 30 o le masina o Me e pei ona faatulafonoina ele Poloaiga;

O nei teuteuga fou e aofia ai;

i. Le faaauauina o le Faasalalauga mo Faalavelave Tutupu Faafuasei (Proclamation of the State of Emergency) mo le isi fa (4) vaiaso seia aulia le Aso Lua 2 Iuni 2020;

ii. Tuaoi Faavaomalo (International Borders) a) Le faaauau pea ona tapunia tuaoi faavaomalo mo le isi 4 vaiaso sei vagana faigamalaga faapitoa e muai faamaonia e le Kapeneta;

iii. Femalagaiga Faapitoa Le faaauau pea o tuutuuga ua iai nei mo malaga vaalele o loo aumai ai uta o oloa ma vailaau manaomia, air ambulance faapea foi i vaa lau oloa ma suauu.

Femalagaiga i le va o Samoa ma Niu Sila a) Le amata faatagaina faasolosolo ona toe foi mai o tagata o loo nofomau i Samoa (returning residents) mai Niu Sila ma o loo umia pepa malaga o vaalele e toe foi mai, pe a mautu tapenaga a Samoa mo le mafai ona faia Covid19 test i Samoa nei; e) E tatau ia i latou uma nei ua sauni e toe foi mai ona faia Covid19 test i le 3 aso ao lei malaga mai i Samoa; i) E toe faanofoesea (quarantine) i le 14 aso i latou nei pe a taunuu mai i Samoa; o) E le taliaina nisi e malaga mai i Samoa mo ni faalavelave poo ni faamoemoe mo vaitaimi pupuu.

Femalagaiga i le va o Samoa ma Amerika Samoa a) E tatala femalagaiga i le va ma Amerika Samoa mo na o Aso Faraile o vaiaso taitasi; e) E tatala nei femalagaiga mo na o i latou e nofomau i Amerika Samoa e toe fia foi i Amerika Samoa, faapea tagatanuu o Samoa o loo ua poloka i Amerika Samoa talu mai ona faamamaluina vavao mo le faamai Covid19; i) E faatinoina pea le siakiina ma le faanofoesea mo le 14 aso o i latou uma e malaga mai Amerika Samoa.

Femalagaiga i le va o Samoa ma Tokelau a) E faaauauina pea aiaiga o loo iai mo femalagaiga i le va o Samoa ma Tokelau.

iv. Tapuaiga (Lotu) a) Le tatala o tapuaiga (lotu) mo le nā o le tasi le sauniga lotu i le Aso Sapati; e) Le taofia o potopotoga i fafo o malumalu tapua’i ao le’i amata pe mae’a foi le sauniga poo nisi lava faamoemoe o Ekalesia, e ese mai i tapuaiga lotu masani; i) E taatia atu i Faafeagaiga e taulamua i le faamamaluina o le va o tagata (social distancing) i totonu o malumalu tapua’i.

v. Aoga a) Le toe tatala o aoga uma (aoga amata, aoga tulagalua, kolisi, Iunivesete ma aoga faaauau) e afua atu i le Aso Gafua 4 Me 2020 i taimi masani; e) Le taoto atu i le Matagaluega o Aoga, Taaloga ma Aganuu, Puleaoga uma o Aoga Ekalesia ma Aoga Tumaoti ina ia faamalosia le mulimulitaia o le va o tamaiti (social distancing) i totonu o potu aoga mo le puipuiga o le pipisi ai o le faama’i; i) Le faamalosia ona faaaogaina taavale a matua e momoli ai fanau ma toe piki ai pe a tuua le aoga e foia ai le pipisi o le faama’i; o) Le faaitiitia o le soona tumutumu o tamaiti aoga i nofoaga faitele e pei o fale faatali pasi ma maketi;

vi. Pisinisi ma Faafiafiaga a) Le tatala o faleaiga mai le 6:00 i le taeao ae tapunia i le 10:00 i le po; e) Le tatala o matafaga ma vaitafe mo tafaoga ma taelega i aso o le vaiaso sei vagana le Aso Sa e faaauau pea ona tapunia; i) Le tatala o auaunaga a fale talimalo (hotels) sei vagana ai le sami e tapunia pea i Aso Sa; o) Le tatalaina o Supamaketi i le Aso Sa mai le 3:00 i le afiafi i le 7:00 i le po; u) E faaauau pea isi aiaiga o iai nei seia toe maua atu se isi faaaliga.

vii. Pasi Laupasese a) Le tatala o le aofaiga masani o pasese mo pasi la’u pasese uma; e) Le mulimulitaia pea o numera faatagaina faaletulafono mo le aofai o pasese o pasi mo le saogalemu.

viii. Vaa mo Malaga i Savaii ma Upolu a) Le tatala o pasese i luga o vaa ae mulimulitaia pea le va o tagata (social distancing) mo le puipuiga o le faamai; e) Le tatala o le malaga a vaa mai le Aso Gafua i le Aso Toonai; i) Le faaauau pea ona tapunia faigamalaga i Aso Sa.

ix. Taaloga e lē Pa’itino (Non-contact sports) a) Le tatala o taaloga e lē paitino e pei o tenisi, ta polo ma isi, faapea avanoa faamalositino; e) E taatia atu i le Pulega o nei taaloga e faamalosia pea le va o tagata (social distancing) mo le puipuiga o le faama’i;

x. Taimi Faigaluega a le Malo a) Le toe foi o taimi faigaluega a le Malo i taimi masani mai le 9:00 i le taeao i le 5:00 i le afiafi ma faatino aiaiga masani o le faafoeina o galuega a le Malo; e) Le taoto atu i le Komisi o Galuega a le Malo e faafoeina nei aiaiga e aofia ai ma Faalapotopotoga a le Malo;

xi. Vaa Fagota a) Le tatala ona aumaia o vaa fagota mo le utuina (refuel) faapea le lauina o uta ma le tuuina atu o vaiinu ma meaai mo le auvaa; e) E tailua vaa e aumai i le aso mo le faatinoina o nei tulaga ae faatumauina pea isi aiaiga mo le faatinoina o siaki mo le soifua maloloina; i) E tapu ona ō ese le auvaa mai le vaa; o) Faamalosia le tuuina mai o le polokalame o vaa fagota e fia ofi mai i le atunuu i le Pulega o Uafu ma Taulaga, Matagaluega o Faatoaga ma Faigafaiva, Matagaluega o Leoleo ma Falepuipui ma le Matagaluega o le Soifua Maloloina; u) Ia le i lalo ifo o le 28 aso talu ona tuua e le vaa fagota le uafu mulimuli sa taula ai, poo ni fesuiaiga o le auvaa; f) Ia faailoa mai le talosaga a soo se vaa fagota e fia ulufale mai i Samoa i le lima (5) aso ao lei taunuu mai i le uafu i Matautu. Ia logoina le Matagaluega o Faatoaga ma Faiga Faiva ma le Pulega o Uafu ma Taulaga; g) Tapu ona fesuiai auvaa i ogasami poo nisi galuega faatino i luga o le vaa e aofia ai isi vaa fagota.

xii. Le faamalosia o le tuuina atu o polokalame faalauiloa i le atunuu mo le puipuiga lautele mai le faamai;

xiii. Le amata faatino o nei suiga e afua atu i le Aso Sa 3 Me 2020 seia toe iai se isi faaaliga;

xiv. Le taoto atu i Matagaluega eseese o loo aafia i nei suiga ina ia faamalosia pea le va talafeagai o tagata (social distancing) mo le puipuiga o le faama’i;

xv. E faaauau pea isi aiaiga o Poloaiga o Faalavelave Faafuase’i na mua’i tuuina atu.

O lenei faaiuga na faia i lona tulaga faanatinati e tusa ai ma le Vaega 38(1)© o le Faavae o le Malo Tutoatasi o Samoa.

Mo le silafia e le atunuu ole atoaga lea ole Poloaiga ua teuteuina ua toe lomia atu;

1. Vaiaso Anapogi ma le Tatalo: Ia faamamaluina e aiga uma o Samoa, le vaiaso anapogi ma tatalo mai le Aso Sa 22 Mati 2020 i le Aso Sa 29 Mati 2020, mai le 6.00 i le taeao seia aulia le 12.00 i le aoauli.

2. Femalagaiga Faavaomalo vaalele ma vaa a lalo: (1) Sei vagana ni tulaga faanatinati e tatau ai ona faataga e le Kapeneta, e tapunia femalagaiga faavaomalo i vaalele. (2) Mo se faaiuga a le Kapeneta e faatauaina vaega nei: (a) Mo pasese e toe foi mai i Samoa: (i) e na o tagata nofo mau i Samoa (returning residents) ma o loo umia pepa malaga toe foi mai mo vaalele e faataga ona ulufale mai (ii) ua maea taimi faatagaina o pemita; (iii) o auaunaga manaomia mo Samoa; (iv) ma isi mafuaaga e tatau ai ina malaga mai i Samoa. (e) O aiaiga nei e tatau ona mataituina mo pasese taitasi: (i) Faamaoniga sa fai se COVID 19 test i totonu o le tolu (3) o aso ao lei malaga mai i Samoa; ma (ii) Faamaoniga sa nofoesea (quarantine) mo le 14 aso a o le malaga mai i Samoa; (iii) E tatau ona toe faanofoesea pe a taunuu mai i Samoa mo le isi 14 aso. (3) Ua tapu le toe ulufale mai o soo se ituaiga vaa sei vagana ai: (a) vaa oloa ma vaa suauu; ma (e) vaa fagota mo le la’u ese o a latou uta (offload) ma le utuina (refuel) ma mo sapalai moomia. (4) Mo vaa fagota e faatagaina i lalo o le (3)(e) o aiaiga nei e tatau ona mataituina: (a) e tai lua (2) vaa i le aso ma ia usitaia siaki mo le soifua maloloina (quarantine); ma (e) tapu ona o ese le auvaa mai i le vaa; ma (i) faamalosia le tuuina mai o le polokalame o femalagaiga o vaa fagota e fia ofi mai i le atunuu i le Pulega o Uafu, Matagaluega o Faatoaga ma Faigafaiva, Matagaluega o Leoleo ma Falepuipui, ma le Matagaluega o Soifua Maloloina; ma (o) ia lē i lalo ifo o le 28 aso talu ona tuua e le vaa fagota le uafu mulimuli sa taula ai, poo se fesuiaiga o le auvaa a o lei taunuu mai i le uafu i Matautu; ma (u) ia faailoa mai le talosaga a soo se vaa fagota i le Pulega o Uafu ma le Matagaluega o Faatoaga ma Faigafaiva e fia ulufale mai i Samoa I totonu o le lima (5) aso ao lei taunuu mai i le uafu i Matautu; ma (f) e tapu le fesuiai o auvaa i ogasami poo nisi galuega faatino i luga o le vaa e aofia ai isi vaa fagota. (5) Ua faatonuina le Matagaluega o le Soifua Maloloina ina ia matua faamalosia puipuiga mo tagata uma.

3. Potopotoga i nofoaga faitele: (1) E tatala o tapuaiga (lotu) i tuutuuga nei: (a) e tasi le sauniga lotu i le Aso Sapati (faataitaiga, SDA – Aso Toonai, EFKS – Aso Sā); ma (e) e fautuaina le fuafuaina lelei le vā o tagata taitoatasi; ma (i) e fautuaina pea le taofia o potopotoga i fafo o malumalu tapuai ao lei amata pe maea ai foi sauniga, po o nisi faamoemoe o Ekalesia e ese mai i tapuaiga; ma (o) e lafo atu i faifeau latou te faamalosia le faamamaluina o le vā o tagata i totonu o malumalu tapuai. (2) E tapu le faia o ni potopotoga i nofoaga faitele uma e sili atu ile lima (5) tagata mo faamoemoe nei: (a) maliu, saofai, aso fanau, faaipoipoga, faatasiga aiga (reunion); ma (e) faaulufalega poo le umusaga. (3) E tapu ona faia ni taaloga fai tupe (faataitaiga bingo ma casino). (4) E tatala taaloga lē pa’i tino (faataitaiga golf, tenisi, volipolo, fale koleni po o le gym), ae tapu pea ta’aloga pa’i tino (faataitaiga lakapi). (5) E tatala le taeele i matafaga ma vaitafe i aso uma o le vaiaso ae tapu i le Aso Sā. (6) Ua tapu nei ona toe tatala ni fale kalapu, faletifaga ma falepia, ma soo se ituaiga faafiafiaga uma e ono tumutumu iai tagata. (7) O pā pia i totonu o fale talimalo e mafai ona tatala ma tapuni i taimi masani. (8) E tatala fale’aiga mo taumafataga ma le oka e aveese (take away) mai i le 6.00 i le taeao i le 10.00 i le po ma e tatau i faipisinisi o fale’aiga ona mataituina ma faamamaluina le 2 mita o le vā o tagata (social distancing). (9) Ua tapu nei ona toe tumutumu tagata i nofoaga o femalagaiga e pei o malaevaalele ma uafu, se’i vaganā o tagata e malaga.

4. Femalagaiga faalotoifale: Pasi ma Taavale laupasese (1) Mo auaunaga o pasi: (a) ua tatala le femalagaiga o pasi i taimi masani; ma (e) e tapu le feoai o pasi i le Aso Sā. (2) E faataga le faaaogaina o taavale la’u pasese laiti, e i lalo o le lima (5) pasese, ma taavale a aiga pe a moomia. Vaa (3) O femalagaiga i tagata lautele i luga o Vaa i le vā o Upolu ma Savaii i lalo o aiaiga nei: (a) e tapu le feoai o vaa i le Aso Sā; mai (e) mai le Aso Gafua i le Aso Toonai e feoai vaa i taimi masani; (i) e tatau i le Ofisa o Va’a ona mataituina ma faamamaluina le 2 mita o le vā o tagata (social distancing) i taimi o femalagaiga. (4) Mo tagata uma e 60 tausaga ma luga atu, e fautuaina pea le usitaia o aiaiga o le poloaiga 8 (malaga mo se togafitiga matuā moomia mo mafuaaga tau soifua maloloina). (5) Soo se tagata penisione e malaga mo se mafuaaga e i fafo atu o aiaiga o le Poloaiga 8, o le a lē agavaa i le malaga fua i lalo o le tulaga tau penisione.

5. Maketi, Faleoloa, Supamaketi ma Pisinisi: (1) Mo maketi uma: (a) e aofia ai maketi i Savalalo, Fugalei, Salelologa, Vaitele, Taufusi ma Afega, maketi o i’a ma isi ituaiga maketi i nofoaga faitele: (i) e faatapulaa itula e tatala ai mai le 6.00 i le taeao i le 6.00 ile afiafi; ma (ii) ua tapu ona toe momoe ai nisi i nei nofoaga i le po; (e) e tapu ona tatala i le Aso Sā e aofia ai: (i) maketi i Savalalo, Fugalei, Salelologa, Vaitele. Taufusi; ma (ii) maketi o i’a i Savalalo, Vaigaga, Fasitoo-Uta, Afega ma so’o se faatauga i’a i autafa o auala; ma (iii) so’o se ituaiga maketi i nofoaga faitele. (2) Mo Supamaketi: a. mai le Aso Gafua i le Aso Toonai e tatala i le 6.00 i le taeao – 6.00 i le afiafi; ma (e) mo le Aso Sā, e tatala i le 3.00 i le aoauli – 7.00 i le afiafi; ma (i) mo faleoloa laiti, e faaauau fefa’atauaiga i taimi masani. (3) E tapu ona tatala soo se pisinisi i le Aso Sā vagana: (a) faleoloa laiti, e fa’aauau fefa’atauaiga i taimi masani; ma (e) Supamaketi i taimi faatapula’a ua taua i luga i le (2)(e). (4) Mo le faatinoina o lenei poloaiga: (a) o le “Supamaketi” e faatatau i fale oloa e faaoga faitotoa e ulufale atu ai le tagata e fa’atau ai oloa (groceries ma isi); (e) “faleoloa laiti” o faleoloa e le o iai ni faitotoa mo le ulufale o tagata ae tu le tagata faatau i fafo o le faamalama ma fai lana faatau.

6. Faatau oloa i magaala ma tafaala: (1) Ua tapu nei ona toe fa’atau ni oloa i magaala ma tafaala ole taulaga i Apia, Vaitele ma Salelologa. (2) Ua matuā tapu ona toe faatau savali e tamaiti ni oloa i soo se taimi.

7. Aoga: (1) E tatala uma aoga i Samoa i le aso Gafua 4 Me 2020 seia iai se isi faaliga. (2) E tuuina atu i le Matagaluega o Aoga, Taaloga ma Aganuu: (a) tapenaina o polokalame ma faatualagaga o aso taitasi e faatino ai aoga mo aoga uma (ekalesia, aoga tumaoti); ma (e) unaia le mulimulitaia o le va o tamaiti (social distancing) i potu aoga e atagia ai puipuiga mai le faamai. (3) E fautuaina matua i le faaaogaina o taavale e momoli ai fanau pe a mafai, ina ia faaitiitia ai le tumutumu i pasi ma nofoaga faitele. (4) Ia faaiititia le soona tumutumu o tamaiti aoga i nofoaga faitele e pei o fale faatalipasi ma maketi.

8. Falema’i, ma’i, tausima’i ma siigama’i: (1) Ia faaitiitia le soona feoai, ae maise i latou ua 60 tausaga ma sili atu le matutua, se’i vagana ua mātuā moomia ona vaai se fomai. (2) Ua matua tapu ona toe ulufale se tagata i soo se falema’i sei vaganā ai, ua moomia ona vaai se foma’i. (3) Mo le tagata ua taofia: (a) ua nā o le tasi le tagata tausima’i e faataga; ma (e) e nā o le toalua (2) tagata e faataga mo asiga. (4) Ua taofia ona toe auina atu i Niu Sila o gasegase mo togafitiga i lalo o le Polokalame masani le Malo, seia toe iai se isi faaliga.

9. Aiaiga mo galuega a le Malo: (1) Ia faatino e le Komisi o Galuega a le Aufaigaluega a le Malo, (“Komisi”) ni aiaiga e alagatatau ona faatino mo tagata faigaluega a le Malo, e faitiitia ai le ono pipisi o le fa’ama’i e pei o le galulue mai i le fale e faaaoga ai initaneti. (2) O aiaiga e faataatia e le Komisi, e aiaia uma ai Ofisa ma Matagaluega a le Malo. (3) Ua taofia uma malaga faalemalo i atunuu i fafo seia toe iai se isi faaaliga.

10. Tiute o le Matagaluega o Soifua Maloloina: Ia faatinoina e le Matagaluega o Soifua Maloloina le unaia o polokalame falauiloa o le puipuiga o le pipisi o le fa’ama’i o le Korona Vairasi 19, mo le nofo silafia o le atunu’u.

11. Malosia’ga o le Matagaluega o Leoleo: Ua tuuina atu ile Matagaluega o Leoleo le malosiaga e faatino ai le mata’ituina o lenei Poloaiga.

12. Malosiaga faapitoa o faauluuluga o Matagaluega: (1) Ua tuuina atu le malosiaga i faauluuluga o Matagaluega ma Ofisa uma o le Malo, o loo iai ā latou malosiaga fa’aletulafono e faatino ai ia malosiaga faaletulafono, faapea ai, malosiaga o faauluuluga e faatino ai Fuafuaga Mamao a le Malo ile tali atu i le Korona Vairasi 19 (Response Matrix). (2) E mafai e le Kapeneta ona faia Tulafono Faatonutonu poo tulafono laiti mo le faatinoina o gaioiga uma e Ofisa a le Malo mo galuega e tatau mo le soifua saogalemu o tagata, ma mo le tausiga o le nofo filemu.

13. Pepa faailoa o le Solia o se Poloaiga Faalavelave Faafuasei: (1) E mafai e leoleo ona tuuina atu le Pepa Faailoa o le Solia o se Poloaiga i soo se tagata ua solia aiaiga o Poloaiga ua faataoto i totonu o Poloaiga mo Faalavelave Faafuasei. (2) O Pepa Faailoa i lalo o lenei poloaiga e tatau ona faamaonia e le Komesina o Leoleo. (3) Soo se tagata ua tuuina atu i ai se Pepa Faailoa o le Solia o se Poloaiga, e mafai ona ia totogi le sala tupe ua ta’ua i lea Pepa Faailoa, i totonu o le 24 itula talu ona tuuina atu iai le Pepa Faailoa.

14. Faasalaga: (1) E solitulafono le tagata e lē usitaia Poloaiga uma ua taua i luga, ma o faasalaga nei: (a) sala tupe: (i) mo tagata ta’itoatasi, $200 mo le solitulafono muamua, ma le $500 i aso ta’itasi e faaauau ai lea solitulafono; ma (ii) mo faalapotopotoga faatulafono, $5,000 mo le solitulafono muamua, ma le $7,000 i aso ta’itasi e faaauau ai lea solitulafono; poo le (e) taofia i lalo o le vaaiga a Leoleo e lē sili atu i le 3 masina; poo le (i) taofia i lalo o le vaaiga a Leoleo ma le sala tupe i lalo o le parakalafa (a). (2) O le totogiina o se sala tupe atoa i lalo o lenei poloaiga, o le a lē molia ai se tagata i se faamasinoga o soligatulafono mo le faasalaga i lalo o le Pepa Faailoa o le Solia o se Poloaiga i lalo o le poloaiga 13. (3) A faamaonia le solitulafono a se tasi i lalo o nei poloaiga i luma o se faamasinoga o soligatulafono, e mafai ona faasala i se sala tupe e le sili atu i le $10,000 poo le fale puipui e lē sili atu i le 12 masina, poo faasalaga uma e lua.

15. Komiti Fautua – Mataupu 108: O le Komiti Fautua ua faatuina i lalo o le Mataupu 108, e puipuia mai i ni tagi faaletulafono e ono tulai faasaga i le Komiti i le faatinoina o tiute fai i lalo o le Mataupu 108.

16. Taualumaga: (1) Mo le nofo sauniuni mo se tulaga ogaoga mai auga o lenei faamai Korona Vairasi-19, ia mafai ona faataatia ese Tulafono o taualumaga a le Palemene ma le Kapeneta, ina ia mafai ai pea ona faia ni faaiuga tatau mo le atunuu. (2) Mo faaiuga tatau, o poloaiga i luga e le taofia ai ni taualumaga faanatinati o le Palemene ma le Kapeneta i lalo o malosiaga o le Tulafono Faavae.

17. Faatupeina: O le faatupeina o fuafuaga a le Malo i lalo o lenei Poloaiga e faatupeina mai vaegatupe talafeagai a le Malo.

Ua soloia le Poloaiga Faalavelave Faafuase’i Numera 9 o le aso 17 Aperila 2020.

O lenei Poloaiga e amata faamamaluina i le aso 3 Me 2020.

May 1, 2020